یکی از پر حاشیه‌ترین تنش‌های سیاسی-اقتصادی در آمریکا، درگیری مداوم بین رئیس‌جمهور دونالد ترامپ و رئیس بانک مرکزی این کشور جروم پاول است. این درگیری که از ابتدای دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ آغاز شده، اکنون به نقطه‌ای رسیده که استقلال بانک مرکزی آمریکا را تهدید می‌کند.
زمینه‌ای برای درک بحران
نقش و اهمیت بانک مرکزی آمریکا
بانک مرکزی آمریکا (Federal Reserve) که از سال ۱۹۱۳ تأسیس شده، از اواخر دهه ۱۹۷۰ دو هدف اصلی دارد: حفظ ثبات قیمت‌ها و کمک به اشتغال‌زایی برای آمریکایی‌ها. نکته حیاتی این است که این نهاد مستقل است و می‌تواند بدون نیاز به تأیید کنگره یا رئیس‌جمهور، نرخ بهره را افزایش یا کاهش دهد.
همان‌طور که اقتصاددان کلودیا سام بیان می‌کند، استقلال بانک مرکزی مثل ترمز ماشین است – دقیقاً وقتی راننده (سیاستمدار) می‌خواهد تند برود و خطرناک رانندگی کند، ترمز (بانک مرکزی مستقل) باید کار کند تا تصادف (بحران اقتصادی) اتفاق نیفتد.
ریشه‌های تنش
ترامپ ماه‌هاست بر بانک مرکزی فشار می‌آورد و خواستار کاهش نرخ بهره برای تقویت اقتصاد آمریکا و کاهش هزینه استقراض دولت است. او بارها پاول را هدف قرار داده و او را با القابی چون «احمق» خطاب کرده است.
تایم‌لاین تحولات
جولای ۲۰۲۵: آغاز تنش‌های جدی
۲۲ جولای: ترامپ اعلام کرد که به پاول اجازه می‌دهد تا پایان دوره‌اش در می ۲۰۲۶ باقی بماند.
۲۴ جولای: بازدید تاریخی و مناقشه علنی – ترامپ اولین رئیس‌جمهور پس از ۲۰۰۶ بود که از مقر بانک مرکزی بازدید کرد. او و پاول در حضور خبرنگاران درباره هزینه‌های بازسازی با هم مناقشه کردند. ترامپ ادعا کرد هزینه‌ها ۳.۱ میلیارد دلار شده، در حالی که پاول مخالفت کرد.
آگوست ۲۰۲۵: اوج تنش‌ها
۱۲ آگوست: تهدید شکایت بزرگ – ترامپ در Truth Social نوشت:
پاول باید الان نرخ بهره را پایین بیاورد. من در حال بررسی یک شکایت بزرگ علیه پاول هستم به دلیل کار وحشتناک و کاملاً ناشایستی که در مدیریت ساخت ساختمان‌های بانک مرکزی انجام داده.
۲۲ آگوست: سخنرانی پاول در جکسون هول – پاول در آخرین سخنرانی بزرگ خود، اشاره کرد که احتمال کاهش نرخ بهره وجود دارد، اما تأکید کرد این تصمیم بر اساس داده‌های اقتصادی خواهد بود نه فشارهای سیاسی. او گفت:
ما هرگز از این رویکرد منحرف نخواهیم شد.
ماجرای اخراج لیزا کوک: گام بعدی ترامپ
در یکی از بی‌سابقه‌ترین اقدامات تاریخ بانک مرکزی آمریکا، ترامپ اعلام کرد که لیزا کوک، یکی از فرمانداران بانک مرکزی را به دلیل ادعاهایی مبنی بر کلاهبرداری در زمینه وام مسکن اخراج کرده است. کوک اما اعلام کرده که جایی نمی‌رود و با اقدام قانونی ترامپ را تهدید کرده است.
هیچ رئیس‌جمهور آمریکایی در ۱۱۱ سال تاریخ بانک مرکزی، هیچ‌گاه فرماندار بانک مرکزی را اخراج نکرده بود.
مسئله بازسازی: بهانه‌ای برای فشار
ابعاد مالی پروژه
پروژه بازسازی مقر بانک مرکزی که ابتدا ۱.۹ میلیارد دلار برآورد شده بود، اکنون به حدود ۲.۵ میلیارد دلار رسیده است. پاول در نامه‌ای توضیح داد که این ساختمان‌های متعلق به دهه ۱۹۳۰ بازسازی کاملی نداشته‌اند و نیاز به تعمیرات ساختاری زیادی دارند.
استفاده سیاسی از موضوع
ترامپ و متحدانش از این پروژه بازسازی به عنوان سلاحی قدرتمند استفاده می‌کنند. آن‌ها استدلال می‌کنند که می‌توانند از این پروژه برای افزایش فشار عمومی بر پاول استفاده کنند. ترامپ هزینه‌های کلان صرف شده برای مقر بانک مرکزی را با مشکلات روزمره آمریکایی‌ها برای خرید خانه مقایسه کرده است.
واکنش بازارها و نگرانی‌ها
واکنش اولیه بازارها
تاکنون بازارهای مالی تهدیدهای جدید ترامپ را با خونسردی پذیرفته‌اند. بورس‌های اصلی آمریکا از جمله S&P 500 تغییر چندانی نداشته‌اند. دلار پس از حملات اخیر رئیس‌جمهور در مقابل ارزهای عمده سقوط کرد اما توانسته بخشی از این اصلاح را جبران کند.
نگرانی‌های بلندمدت
اما کارشناسان هشدار می‌دهند که این واکنش آرام نباید باعث گمراهی مردم شود. کریشنا گوها و مارکو کازیراگی از تیم استراتژی سیاست جهانی و بانک مرکزی Evercore ISI استدلال می‌کنند که این آرامش نشان می‌دهد بازارها تأثیر مداخله ترامپ را به درستی «قیمت‌گذاری نکرده‌اند».
چرا استقلال بانک مرکزی مهم است؟
خطرات مداخله سیاسی
ورود سیاست برای هدایت مسائل پولی می‌تواند خطرناک باشد. کاهش نرخ بهره ممکن است در ابتدا احساس خوبی ایجاد کند، اما در طول زمان می‌تواند منجر به افزایش تورم، بی‌ثباتی بازار و افزایش هزینه‌ها برای وام‌گیرندگان شود.
در سال ۲۰۱۰، بن برنانکه، رئیس وقت بانک مرکزی هشدار داد که مداخله سیاسی می‌تواند چرخه‌های مخرب «رونق و رکود» ایجاد کرده و کنترل تورم را دشوارتر سازد.
تأثیرات جهانی
این موضوع تنها برای داخل آمریکا نیست. سرمایه‌گذاران جهانی به بانک مرکزی آمریکا و اوراق قرضه خزانه آمریکا به عنوان پناهگاه امن مالی اتکا دارند. اگر آن‌ها به اعتبار بانک مرکزی با دید تردید نگاه کنند، هزینه‌های استقراض برای دولت آمریکا می‌تواند افزایش یابد و این اتفاق تأثیرات زنجیره‌ای در سراسر جهان خواهد داشت.
موضع پاول: مقاومت در برابر فشارها
تعهد به استقلال
پاول به همکاران نزدیک خود گفته که در برابر خواسته‌های ترامپ برای استعفا تسلیم نمی‌شود و متعهد است چندین ماه دیگر حمله بی‌سابقه و چندجانبه رئیس‌جمهور را تحمل کند. او استدلال کرده که باید برای چیزهایی ورای دلایل شخصی در جایگاه خود باقی بماند. سرنوشت ریاست او اکنون با استقلال کلی بانک مرکزی پیوند خورده است.
رویکرد عملی
پاول به همکارانش اشاره کرده که سرش را پایین نگه می‌دارد. این رویکرد حداقل موقتاً در روز پنج‌شنبه ۲۴ جولای نتیجه داد، زمانی که ترامپ پس از گفت‌وگو با پاول طی بازدید ساختمانی از شدیدترین لحن خود عقب‌نشینی کرد.
چه چیزی در انتظارمان است؟
پس از سخنرانی پاول در جکسون هول، بازارها احتمال کاهش نرخ بهره در سپتامبر را ۸۷ درصد برآورد کردند، در حالی که قبل از سخنرانی ۷۵ درصد بود. این اولین کاهش نرخ بهره پس از دسامبر ۲۰۲۴ خواهد بود.
ترامپ استیفن میران، رئیس شورای مشاوران اقتصادی را برای پر کردن یک جایگاه خالی در هیئت فرمانداران بانک مرکزی نامزد کرده است. اگر کوک اخراج و میران تأیید شود، ترکیب هیئت مدیره بانک مرکزی به نفع ترامپ تغییر خواهد کرد.
دوره ریاست پاول در می ۲۰۲۶ پایان می‌یابد و ترامپ فعالانه در حال جستجو برای جایگزین او است. برخی از نامزدهای احتمالی گفته‌اند که در صورت انتخاب، نیروی کار بانک مرکزی را کاهش دهند.
جمع‌بندی
تنش بین ترامپ و پاول فراتر از یک اختلاف سیاسی معمولی است و باید آن را تهدیدی جدی علیه یکی از بنیادی‌ترین نهادهای اقتصادی آمریکا بدانیم. در حالی که تاکنون بازارهای مالی واکنش شدیدی به این موضوعات نشان نداده‌اند، اما کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه این روند می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد آمریکا و جهان داشته باشد.
برخی کارشناسان اقتصادی مثل تورستن اسلوک نگران هستند که اگر پاول تحت فشار ترامپ نرخ بهره را کاهش دهد، ممکن است بعداً مجبور شود همین تصمیم را برگرداند. این وضعیت شبیه همان اتفاقی است که در دهه ۱۹۷۰ رخ داد: بانک مرکزی آمریکا ابتدا نرخ بهره را کاهش داد، اما وقتی تورم دوباره بالا رفت، مجبور شد نرخ‌ها را به سرعت افزایش دهد. این تغییرات مداوم باعث بی‌ثباتی اقتصادی و رکود تکراری شد. اگر همین اتفاق امروز تکرار شود، پاول ممکن است در دام همین چرخه معیوب گیر بیفتد و مجبور شود بین فشار سیاسی و مسئولیت کنترل تورم یکی را انتخاب کند.
اما سوالی که همچنان بی‌پاسخ باقی می‌ماند: آیا استقلال بانک مرکزی آمریکا، که دهه‌هاست سنگ بنای ثبات اقتصادی بوده، در برابر فشارهای سیاسی مقاوم خواهد ماند یا خیر؟
منابع:
Analysis: Trump took extraordinary action against the Fed. He may not go all the way | CNN Business
Trump vs the Fed: Why this row could rattle the US economy
