ریسک گریزی یا Risk Aversion در بازارهای مالی و تفاوت آن با کاهش ریسک

ریسک گریزی یک رفتار طبیعی از سوی سرمایه‌گذاران انواع بازارهای مالی و فارکس است که در زمان جنگ، تنش‌های سیاسی قدرت‌های جهانی و اپیدمی‌های گسترده به سمت دارایی‌های امن کشیده می‌شوند.

ریسک گریزی (Risk Aversion) و مدیریت آن در بازارهای مالی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این زمینه دو رویکرد مهم اغلب مورد بحث است؛ ریسک گریزی و کاهش ریسک. هر کدام از این رویکردها دارای ویژگی‌ها و اهداف خاصی هستند که برای سرمایه‌گذاران و افراد فعال در بازار مالی، انتخاب میان آن‌ها می‌تواند تأثیرات مهمی در نتیجۀ نهایی داشته باشد. در ادامه، به بررسی چیستی و اهمیت ریسک گریزی و تفاوت‌ آن با کاهش ریسک خواهیم پرداخت. همچنین راهنمایی‌ها و استراتژی‌های کاربردی برای ترکیب این دو عنصر جهت دستیابی به بالاترین بهره‌وری در بازارهای مالی نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

فهرست مطالب

ریسک گریزی رویکردی برای حفظ سرمایه

ریسک گریزی یکی از رویکردهای بسیار مهم در بازارهای مالی بوده و به این معنا است که سرمایه‌گذاران تمایل دارند در دارایی‌هایی مانند اوراق قرضه، صندوق‌های درآمد ثابت که ریسک کمتری دارند، سرمایه‌گذاری کنند. در این رویکرد، اولویت اصلی، حفظ سرمایه است. به‌عبارتِ‌دیگر، در صورتی که یک سرمایه‌گذار ریسک گریز باشد، از سرمایه‌گذاری در بازارهای با ریسک بالا خودداری خواهد کرد.

برای مثال، فرض کنید یک سرمایه‌گذار به دنبال انتخاب بین دو گزینۀ سرمایه‌گذاری است: یک صندوق سرمایه‌گذاری با سبدی متنوع از اوراق بهادار و ریسک پایین و یا یک استارتاپ نو پا با وعدۀ بازدهی بالا اما پرریسک. اگر این سرمایه‌گذار دارای رویکرد ریسک گریز باشد، صندوق سرمایه‌گذاری را انتخاب خواهد کرد. زیرا این گزینه ریسک کمتری دارد و به وضوح به حفظ سرمایه کمک می‌کند. این مثال نشان می‌دهد که چگونه رویکرد ریسک گریزی تصمیمات سرمایه‌گذاران و معامله‌گران را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

کاهش ریسک در بازارهای مالی

کاهش ریسک در بازارهای مالی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که سرمایه‌گذاران به کمک روش‌های متنوع در تلاش هستند تا تأثیرات منفی ناشی از سرمایه‌گذاری ‌های خود را به حداقل برسانند. این امور شامل متنوع‌سازی دارایی‌ها، استفاده از ابزارهای مشتقه (Derivative Contract) و استفاده از روش‌های مختلف مدیریت سرمایه می‌شود.

برای توضیح بهتر، فرض کنید یک سرمایه‌گذار دارای یک پُرتفوی متنوع از دارایی‌ها است که شامل سهام، طلا، اوراق بهادار و سپرده‌های بانکی می‌شود. اگر او تنها در یک دارایی سرمایه‌گذاری کرده باشد ممکن است ضرر زیادی را متحمل شود؛ اما سرمایه‌گذاری متنوع در چندین دارایی مختلف، ریسک را تا حد معقولی کاهش خواهد داد.

برخی از روش‌‌ها و استراتژی‌های کاهش ریسک عبارت‌اند از:

• متنوع‌سازی پورتفولیو (Diversification)
• استفاده از ابزارهای مشتقه (Derivatives)
• مدیریت فعال پورتفوی (Active Portfolio Management)
• پوشش ریسک (Hedging)
• استفاده از تحلیل فاندامنتال و تحلیل تکنیکال

در ادامه تمام این موارد را بررسی خواهیم کرد.

متنوع‌سازی پورتفوی (Diversification)

این روش به این معنی است که سرمایه‌گذار سعی می‌کند از طریق توزیع ریسک در بین دارایی‌های مختلف، احتمال ضرر را کاهش دهد.

استفاده از ابزارهای مشتقه (Derivatives)

سرمایه‌گذاران می‌توانند با استفاده از ابزارهایی مانند آپشن‌ها و قراردادهای آتی (Futures) ریسک‌های مختلف را مدیریت کنند. این ابزارها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا ریسک‌ها را کاهش داده و حتی به‌صورت معکوس از آن‌ها بهره‌برداری کنند.

مدیریت فعال پورتفوی (Active Portfolio Management)

این استراتژی شامل تحلیل مستمر و تصمیم‌گیری‌های فعال در مورد ترکیب دارایی‌ها است. در این روش سرمایه‌گذار با توجه به تحلیل‌های مداوم بازار سعی در بهینه‌سازی دارایی‌ها برای جلوگیری از ریسک‌ دارد.

پوشش ریسک (Hedging)

پوشش ریسک (Hedge) شامل استفاده از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی، آپشن‌ها و سایر ابزارهای مالی در کنار استراتژی‌های پیچیده معاملاتی است که به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا از مواجهه با ریسک‌های خاص و پرخطر جلوگیری کنند.

حتماً بخوانید: آشنایی با هج (Hedge) یا پوشش ریسک در فارکس

استفاده از تحلیل‌های فاندامنتال و تکنیکال

سرمایه‌گذاران می‌توانند از تحلیل ‌فاندامنتال و تکنیکال برای تشخیص و پیش‌بینی دقیق‌تر رفتارهای بازار استفاده کنند. این اطلاعات می‌تواند به سرمایه‌گذار کمک کند تا تصمیمات مناسبی در مورد سرمایه‌گذاری‌های خود بگیرند.

تفاوت ریسک گریزی با کاهش ریسک

ریسک گریزی و کاهش ریسک دو مفهوم اساسی در مدیریت و تصمیم‌گیری است که به‌صورت متقابل بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. ریسک گریزی بیشتر به تمایل یا نگرانی افراد یا سازمان‌ها نسبت دارد. افراد یا سازمان‌هایی که دارای این ویژگی هستند، ممکن است در تصمیمات خود از انتخاب‌هایی که با خطر و ریسک بالایی همراه هستند، اجتناب کنند. این تمایل یک ترجیح شخصی یا سیاست کلی یک سازمان به شمار می‌آید و با توجه به اینکه تمایلات افراد و سیاست سازمان‌ها با یکدیگر متفاوت است، میزان ریسک گریزی در آن‌ها نیز متفاوت خواهد بود.

از سوی دیگر، کاهش ریسک به فرآیندی اشاره دارد که با استفاده از اقدامات و محاسبات عملی، سعی در کاهش مخاطرات و ریسک‌های موجود دارد. این اقدامات ممکن است شامل استفاده از ابزارها و تکنیک‌های مختلف، مطالعه و تحلیل دقیق و همچنین پیش‌بینی و مدیریت ضررها باشد.

بنابراین، دو مفهوم ریسک گریزی و کاهش ریسک از یک سو بر تمایلات و نگرانی‌های افراد و سازمان‌ها تأثیر می‌گذارند و از سوی دیگر با روش‌ها و اقدامات عملی به مدیریت و کاهش ریسک می‌پردازند. در مجموع، هر دو نقش مهمی در فرآیند تصمیم‌گیری و مدیریت ریسک ایفا می‌کنند و وابسته به شرایط، ممکن است یکی از آن‌ها نسبت به دیگری اولویت داشته باشد.

ریسک پذیری در بازار فارکس

ازآنجایی‌که افراد در بازار فارکس به جای دارایی‌ها، قرارداد دارایی‌ها را معامله می‌کنند، مفهوم ریسک گریزی در فارکس با سایر بازارها متفاوت است و تفاوت میان ریسک گریزی و کاهش ریسک در بازار فارکس بسیار ظریف است. باتوجه به اینکه وارد معامله شده‌اید یا در انتظار ورود به معامله می‌باشید ممکن است از مفهوم کاهش ریسک یا ریسک گریزی استفاده کنید.

فرض کنید معامله‌گری در انتظار موقعیت ورود برای خرید جفت‌ارز یورو به دلار است. این معامله‌‎گر خوب می‌داند که جفت‌ارز EURUSD به‌دلیل اخبار مهم ممکن است در زمان معامله، نوسانات غیرمنطقی داشته باشد و این امر ریسک معامله را بیش از حد افزایش می‌دهد. به‌همین دلیل معامله‌گر قبل از اقدام به خرید قرارداد EURUSD، با کم‌کردن حجم معاملاتی یا انتظار برای تأیید ثانویه، تمایلی ریسک گریزانه از خود نشان می‌دهد تا از ریسک‌های بیشتر جلوگیری کند.

در مثالی دیگر فرض کنید معامله‌گری پس از تحلیل طلا و ورود قیمت به محدودۀ مد نظر، با رعایت مدیریت ریسک اقدام به خرید طلا کرده است و درحال‌حاضر مطابق با تحلیل خود در سود قرار دارد اما به‌طور ناگهانی گزارشی منتشر می‌شود که نشان‌دهندۀ کشف ذخایر جدید طلا می‌باشد. در چنین شرایطی معامله‌گر با درک اینکه کشف ذخایر جدید سبب عرضۀ بیشتر طلا شده و قیمت طلا را کاهش می‌دهد، اقدام به خروج از معامله و یا ریسک فری (Risk Free) کردن معامله می‌کند تا از ضرر احتمالی جلوگیری کند. در این وضعیت معامله‌گر اقدام به کاهش ریسک خود کرده است.

حتماً بخوانید: توصیه‌هایی از مدیریت ریسک که تا به‌حال نمی‌دانستید!

چه عواملی ریسک گریزی افراد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد؟

فهم عواملی که می‌تواند ریسک گریزی افراد در معاملات بازار مالی و فارکس را تحت‌تأثیر قرار دهد، بسیار مهم است. به‌طور کلی عوامل تأثیر گذار در ریسک گریزی افراد به دو دستۀ زیر تقسیم می‌شود:

• عوامل درونی
• عوامل بیرونی

در ادامه، به بررسی هر دو عامل و نحوۀ تأثیر آن‌ها بر رفتار معامله‌گران خواهیم پرداخت.

عوامل درونی

این دسته مربوط به عواملی است که ارتباط مستقیم با معامله‌گر و تجربیات او دارد و میزان ریسک گریزی فرد را مشخص می‌کند. برخی از انواع عوامل درونی عبارت‌اند از:

۱) تجربیات شخصی: تجربه‌های مثبت یا منفی افراد در بازار، بر میزان ریسک‌گریزی افراد تأثیرگذار است. تجربۀ زیان در معاملات گذشته می‌تواند باعث افزایش ریسک گریزی فرد شود. همچنین موفقیت در معاملات گذشته معمولاً باعث افزایش اعتمادبه‌نفس معامله‌گر می‌شود که در ادامه افزایش ریسک معاملات او را در پی خواهد داشت.

۲) سرمایۀ محدود: اگر سرمایۀ یک معامله‌گر محدود باشد، ممکن است فرد ترس از دست‌دادن آن را داشته باشد و این ترس، سبب افزایش ریسک گریزی فرد خواهد شد.

۳) زمان معامله: معامله در بازه‌های زمانی کوتاه ممکن است نیاز به تصمیم‌گیری سریع‌تر داشته باشد. این موضوع معمولاً باعث افزایش ریسک گریزی می‌شود، زیرا معامله‌گران نگران نوسانات سریع بازار هستند.

۴) عوامل روانی: عوامل روانی مانند ترس از زیان یا عدم‌اعتماد به تصمیم‌گیری‌های خود می‌تواند باعث افزایش ریسک گریزی معامله‌گر شود.

عوامل بیرونی

تمرکز این عوامل بر مواردی است که معامله‌گر تأثیری بر آن‌ها ندارد. برخی از عوامل بیرونی عبارت‌اند از:

۱) شرایط اقتصادی و سیاسی: شرایط اقتصادی و سیاسی دنیا می‌تواند باعث تغییر در رفتار معامله‌گران شود. در شرایط سیاسی و اقتصادی نامطمئن، ممکن است معامله‌گران به‌دلیل ترس از نوسانات و تغییرات غیرقابل‌پیش‌بینی، به ریسک گریزی متمایل شوند.

۲) رویدادهای اقتصادی نامطمئن: انتشار اطلاعات اقتصادی نامطمئن مانند تغییرات ناگهانی در نرخ‌های بهره، نرخ بیکاری یا تغییر در سیاست‌های اقتصادی، می‌تواند باعث افزایش ریسک گریزی معامله‌گران شود.

۳) عدم ثبات بازار: در یک بازار بی‌ثبات و نامطمئن، معامله‌گران ممکن است به دلیل ترس از زیان، رفتار ریسک گریز داشته باشند.

۴) جنگ و تنش‌های ژئوپلیتیک: رخدادهای جهانی نظیر تنش‌های سیاسی بین‌المللی، جنگ، تروریسم، یا هر واکنش ناگهانی دیگر در بازارهای مالی، می‌تواند باعث ترس و افزایش ریسک گریزی شود.

سخن پایانی

ریسک گریزی رویکردی مهم در بازارهای مالی است که بر تصمیمات سرمایه‌گذاران تأثیر می‌گذارد و با هدف حفظ سرمایه در مقابل نوسانات بازار، سرمایه‌گذاران را به سمت دارایی‌های کم ‌ریسک هدایت می‌کند. سرمایه‌گذاران برای دستیابی به تعادل مطلوب میان بازدهی و ریسک باید به‌دقت روی این موضوع کار کنند. در این مسیر، متنوع‌سازی و استفاده از ابزارهای مشتقه، از ابزارهای کلیدی برای مدیریت ریسک هستند. به‌طور کلی، ترکیب مناسب بین ریسک گریزی و کاهش ریسک از اهمیت بسیاری برخوردار است و باعث می‌شود سرمایه‌گذاران بتوانند به بهره‌وری بالاتری از بازارهای مالی دست یابند.